Geen hardere werker dan een zelfstandige, en dat weten bedrijven ook. Dus werken zij graag met jou samen in plaats van een extra werknemer aan te werven. Zo ontsnappen ze vaak aan heel wat kosten. Zorg er echter voor dat je niet in de val trapt van schijnzelfstandigheid, want de overheid treedt hier streng tegen op. Je kijkt dus beter goed uit, en dit artikel helpt jou daarbij.
Zelf-standig – het woord zegt het al. Je staat op jezelf, en hebt geen baas boven jou. Een zelfstandige is dus een natuurlijke persoon die zijn beroep uitoefent zonder de verbintenis van een arbeidsovereenkomst of een statuut.
Daar zit precies het grote verschil met een werknemer. Als zelfstandige mag je niet onder gezag werken. Je bent immers vrij om je arbeid te organiseren op de manier die jij verkiest. Ondernemingen die met jou willen samenwerken, moeten jou dus ook echt als zelfstandige behandelen.
In de praktijk durven opdrachtgevers echter ver gaan in het geven van richtlijnen. Zodra er sprake kan zijn van bijvoorbeeld een hiërarchische relatie tussen jou en je opdrachtgever, bestaat er het risico op schijnzelfstandigheid. En dan kan je geherkwalificeerd worden als werknemer.
Maak je geen zorgen: je bent geen schijnzelfstandige omdat je in een bedrijf werkt tijdens de kantooruren. Neem even de proef op de som, en kruis hieronder de antwoorden aan die het beste passen bij jouw situatie.
Het gaat hier om het statuut dat jij en je opdrachtgever kiezen in de overeenkomst. De sociale inspectie gaat ervan uit dat jullie het verschil kennen tussen een werknemer en een zelfstandige, en dat jullie bijgevolg de juiste benaming kiezen voor jullie samenwerking.
A. Je hebt een contract waarin duidelijk staat dat je een zelfstandige samenwerking aangaat.
B. Je hebt geen schriftelijke overeenkomst maar maakte enkel mondelinge afspraken over de voorwaarden van de samenwerking.
Hoe vrij ben je om je werk te organiseren? Je opdrachtgever kan wel richtlijnen geven, maar hij mag jou niet bevelen om je opdracht op een welbepaalde manier uit te voeren.
A. Je kan zelf beslissen hoe jij je werk indeelt en een opdracht afhandelt.
B. Je opdrachtgever beslist over je planning en organisatie.
Kan je zelf je werktijd indelen? Je werkt voor eigen rekening, en moet dus zelf kunnen beslissen welke klus je wanneer uitvoert.
A. Je werkt wanneer je wil.
B. Je volgt de werkuren van het bedrijf.
Je opdrachtgever kan uiteraard bepaalde eisen stellen aan zijn werknemers. Maar hij kan die niet zomaar opleggen aan jou, een zelfstandige medewerker.
A. Je overlegt nu en dan over de opdracht.
B. Er is sprake van regelmatige en uitgebreide rapportering en controle. Zo dien je ook je afwezigheid te rechtvaardigen of vakantie te laten goedkeuren.
Dan is er een risico op schijnzelfstandigheid, en kan de RSZ jou herkwalificeren van zelfstandige naar werknemer. Voor je opdrachtgever is dat een zware financiële aderlating. Zo zal hij de niet-verjaarde achterstallige werkgeversbijdragen en werknemersbijdragen moeten ophoesten. Daar komt nog een forfaitaire verhoging bij van 10 procent, plus de intresten. Het spreekt voor zich dat de opdrachtgever deze bijdragen niet kan verhalen op jou, de zelfstandige.
Het risico bij herkwalificatie ligt dus grotendeels bij je opdrachtgever. Daarom is het ook in zijn belang om te zorgen voor een goed onderbouwd contract. Maar zo’n document alleen volstaat niet: de zelfstandige samenwerking moet ook blijken uit de feiten. Stemmen die niet overeen met wat in het contract staat? Dan is er ook kans op herkwalificatie. Twijfel je? Win dan het advies in van een specialist, zoals je loonsecretariaat (bv. SD Worx). Onder bepaalde voorwaarden kan je ook een onderzoek laten doen door de Administratieve Commissie ter regeling van de Arbeidsrelatie. Daarover lees je meer in het voorbeeld verder op deze pagina.
Schijnzelfstandigheid tiert welig in de sectoren van bouw, bewaking, digitaal platformwerk, transport, vervoer, landbouw en schoonmaak. Daarom gelden hier aparte criteria. Kruis je hieronder minstens 5 vakjes aan? Dan mag je op beide oren slapen: je bent een echte zelfstandige.
Werk je samen met familie? Dan is het vermoeden van schijnzelfstandigheid niet van toepassing. Dat is het geval wanneer je als zelfstandige samenwerkt...
Wil je zeker zijn dat je aan alles gedacht hebt bij je start als zelfstandige? Ga dan zeker even langs de overzichtspagina. Daar krijg je een handig draaiboek voor een geruste start.
Isabelle heeft een even boeiende als uitdagende job: ze werkt als zelfstandig projectverantwoordelijke bij een evenementenbureau, op basis van een contract inzake zelfstandige samenwerking. Ze klopt veel uren, maar ontmoet in ruil tal van interessante mensen en krijgt veel appreciatie voor haar moeite. Het hoogtepunt in haar carrière: een knipoogje van Prince na een verrassingsoptreden in een Brussels casino.
Het evenementenbureau is een bv, waarvan Isabelle niet de eigenaar is. Toch geniet de projectverantwoordelijke veel vrijheid. Zij mag bijvoorbeeld zelf kiezen of er extra mensen nodig zijn voor de organisatie van een event, en beslist ook zelf over de tarieven die ze aan klanten voorstelt. Valt Isabelle ziek – wat haast nooit gebeurt – dan hoeft zij geen doktersbriefje voor te leggen. Haar vakanties plant zij zelf. Dat moet wel ruim op voorhand gebeuren, zodat het bureau haar kan vervangen.
Beide partijen hebben echter twijfels over de kwalificatie van hun relatie.
Om het risico op schijnzelfstandigheid te vermijden, vragen zij advies aan de Administratieve Commissie ter regeling van de Arbeidsrelatie. De Commissie gaat dan na of iemand als zelfstandige of als werknemer moet worden beschouwd. In het geval van Isabelle vermoedt zij inderdaad een adder onder het gras. Waarom?
Het oordeel van schijnzelfstandigheid motiveert de Administratieve Commissie als volgt:
Daarom oordeelde de Administratieve Commissie ter regeling van de Arbeidsrelatie dat Isabelle geen zelfstandige kan zijn. De arbeidsrelatie moet dus worden aangepast naar een arbeidsovereenkomst tussen werkgever en werknemer. De financiële gevolgen voor de opdrachtgever zijn niet van de poes.
Slaat de twijfel toe na het lezen van dit voorbeeld? Contacteer SD Worx voor meer informatie over jouw situatie.
De gulden regel: zorg voor een glashelder contract met je opdrachtgever. Daarin hou je rekening met de volgende principes.
Zijn er vermoedens van schijnzelfstandigheid? Dan kunnen zowel de zelfstandige als de opdrachtgever een herkwalificatie aanvragen bij de Administratieve Commissie ter regeling van de Arbeidsrelatie. De beslissing van deze Commissie is bindend, zowel voor de partijen als voor de RSZ en de RSVZ. Ook de RSZ-inspectie kan oordelen dat er geen sprake is van een zelfstandige samenwerking.
De gevolgen van de herkwalificatie zijn niet min.
